İspanya’da Diktatör Franco İzleri Siliniyor: Cuelgamuros Vadisi’nde Toplu Mezarlar Çıkarılıyor
İspanya tarihindeki en karanlık dönemlerden biri olan diktatörlük dönemi ve General Franco’nun izleri, ülkede yapılan çalışmalarla silinmeye devam ediyor. Madrid’in yaklaşık 50 kilometre kuzeyinde bulunan Cuelgamuros Vadisi’nde, iç savaş ve diktatörlük döneminde hayatını kaybeden İspanyolların toplu mezarları bulunuyor.
Franco’nun talimatıyla 1940-1958 yılları arasında inşa edilen ve ilk adı “Valle de los Caidos (Şehitler Vadisi)” olan bölge, bir yıl önce “Cuelgamuros Vadisi” ismini almıştı. Bu zamana kadar sadece sol görüşlü hükümetlerin gündeminde olan diktatör Franco dönemi ve Valle de los Caidos ile ilgili yasalar, ilk 27 Aralık 2007’de “Tarihi Bellek”, 21 Ekim 2022’de de kapsamı genişletilerek “Demokratik Bellek” adıyla çıkarıldı.
Diktatör Franco’nun kalıntıları 24 Ekim 2019’da, faşist Falange Partisinin kurucusu Jose Antonio Primo de Rivera’nın kalıntıları da 24 Nisan’da çıkarılarak aile mezarlıklarına gömüldü. Ülkenin karanlık tarihinin izlerinin olduğu Cuelgamuros Vadisi’ndeki bazilikada sadece Franco ve Rivera’nın bireysel mezarları bulunuyordu. Ancak toplu mezarlara gömülen ve sayıları 33 bini bulan iç savaş ve diktatörlük döneminde ölenlerin kalıntıları ilk defa çıkarılmaya başlandı.
Diktatörlük dönemi mağduru ailelerin kurduğu Tarihsel Belleği Kurtarma Derneğinin (ARMH) yürürlükteki yasaların uygulanmadığına ilişkin şikayetinin ardından harekete geçen hükümet, Cuelgamuros Vadisi’nde resmi olarak bu kalıntıların çıkarılması için çalışma başlattı. İlk aşamada yaklaşık 20 yıldır hukuk mücadelesi veren diktatörlük dönemi mağduru 128 ailenin talepleri yerine getirilerek Cuelgamuros Vadisi’ndeki toplu mezarlara gömülen kişilerin kalıntılarının çıkarılacağı açıklandı.
Vadiye kazı ekipmanlarının yanında bilimsel araştırma ve adli polis ekipleri de gönderildi, çıkarılan kalıntıların incelenip DNA testleri için özel bölüm oluşturuldu. Kimlik tespiti tamamlananların kalıntıları ailelere teslim edilecek.
Bugünün İspanyası’nda diktatör Franco dönemi tartışmaları, ülkedeki sol görüşlü siyasi partilerce “İspanya’nın tarihiyle hesaplaşma ve demokratikleşme”, sağ görüşlü partilerce de “toplumsal yaraların tekrardan açılması” olarak görülüyor. Hükümet Sözcüsü İsabel Rodriguez, kalıntıların çıkarılmasıyla ilgili İspanyol televizyonu RTVE’ye yaptığı açıklamada, “Demokrasi, diktatörlük döneminin tüm mağdurlarına onur ve cevap vermek zorundadır.” açıklamasında bulundu.
Ana muhalefetteki sağ görüşlü Halk Partisi (PP) lideri Alberto Nunez Feijoo, 23 Temmuz’da yapılacak erken genel seçimleri kazanmaları halinde sol hükümetin çıkardığı Franco dönemine ilişkin yasaları donduracağını açıklamıştı.
Anketler, genel seçimlerde PP’yi birinci parti olarak gösterirken 23 Temmuz’un ardından kurulacak olası sağ hükümetin, iç savaş ve diktatör Franco döneminde yaşamını yitirenlerin kalıntılarının çıkarılmasıyla ilgili ne tür karar alacağı şu an için bilinmezliğini koruyor.
Diğer yandan Cuelgamuros Vadisi’nde başlatılan çalışmalarla ülkede ilk defa iç savaş ve diktatör Franco döneminde ölenlerin kalıntılarının çıkarılması için yapılan harcamalar devlet bütçesinden karşılanmış oldu. Şimdiye kadar bu çalışmaları kendi özel bütçesiyle ARMH yürütüyordu. ARMH, 2000’de başlattığı çalışmalarla şimdiye kadar 30’dan fazla kentte 250’ye yakın toplu mezar açıp 1700’e yakın kişinin kimliğini belirleyerek kalıntılarını ailelerine teslim etti.
Diktatör Franco dönemi ve Cuelgamuros Vadisi’ndeki toplu mezarlar, İspanya tarihinin en kanlı ve acılı yıllarından biri olarak hafızalarda yer edinmeye devam ediyor. Ancak yapılan çalışmalar ve alınan kararlar, ülkenin karanlık tarihinden kaynaklanan acıların hafifletilmesine ve mağdurların haklarının korunmasına yardımcı olacak gibi görünüyor.
News
